دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
به نام صانع و پروردگار حی توانا
اصطلاحات
پیش از هر چیز، لازم است به مخاطبان محترم توجه دهم که این رشته نیز، مثل سایر علوم و فنون، دارای اصطلاحاتی خاص خود است که در بیان مطالب ناچاریم به کرّات از آنها استفاده کنیم. منتهی، این واژگان تخصصی در شبکه ما به صورت معادلهای فارسی به کار خواهند رفت، نه لاتینی. لذا در اینجا مجموعه‌ای از معادلهای فارسی این واژگان را در اختیار خوانندگان می‌گذارم تا فهم مطالب به‌روشنی صورت گیرد.
واژه‌نامه
چنان‌که در مقدمه کتاب “دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو” آمده است (این کتاب را در ادامه معرفی خواهد شد )، انتظاری نیست که آشنایان با مصطلحات انگلیسی در همین آغاز به‌راحتی این معادلها را برتابند، ولی به نظر می‌رسد که گذر از این راه را گزیری نیست. وانگهی، اذهان نوآموزان، که گروه بس بزرگ‌تری تشکیل می‌دهند، این واژه‌ها را، به‌دلیل پشتوانه زبان مادری و منطق مفهومیِ به‌کاررفته در ساختشان، مفهوم‌تر و مأنوس‌تر از اصل بیگانه خواهند یافت.
توضیح در مورد واژه «رواداشت» به‌جای تولرانس
از بیگانه‌بودن «تولرانس» شاید بتوان درگذشت، ولی با وضع آشفته‌ای که در تلفظ عمومی این واژه (تُـلِرانس/تِـلُرانس/تُـلُرانس/تُـرّانس!) و همینطور املای آن در مکتوبات (تولرانس/تلرانس/تلورانس!) وجود دارد، که شاید ناشی از تنافر آوایی درونی این لفظ (با تلفظ اصل فرانسوی) برای فارسی‌زبانان باشد، نمی‌توان کنار آمد. استفاده از «رواداری» نیز، که به‌خصوص در استانداردهای «مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» سابقه‌ای دارد، از جنبه‌ای دیگر پاسخگو نیست؛ در این زمینهٔ خاص که واژهٔ «تولرانس» به صورت ترکیب نیز به کار می‌رود، «رواداری» ترکیبهای چندان خوش‌آوایی نمی‌دهد (مثلاً مقایسه کنید: رواداری‌گذاری/رواداشت‌گذاری، شناسهٔ رواداری‌ایِ ایزو/شناسهٔ رواداشتی ایزو).
«رواداشت» را، غافل از سابقهٔ کاربرد آن، واژهٔ برساختهٔ خود می‌انگاشتم، ولی اخیراً متوجه شدم که پیشتر (مثلاً در کتاب «کنترل»، ترجمهٔ علی کافی، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۰) آن را در برابر تولرانس به کار برده‌اند. این مواجهه عزمم را در استفاده از آن جزم‌تر کرد. «رواگاه» (در برابر tolerance zone) نیز پیشنهاد خوب فرهنگ‌نویس گران‌مایه آقای محمدرضا افضلی است.
توضیح در مورد سرواژه «مهندم» برای “مشخصات هندسی محصول”
«مهندم» (بر وزن مهندس) را مختصر مشخصات هندسی محصول گرفته‌ام. این سرواژه، به همراه اختصارات دیگری مانند «بِنَظم» و «بیشاد» و «کماد» (که در واژه‌نامه نیز آمده‌اند)، به سیاق اختصاراتی ساخته شده‌اند که فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای اصطلاحات علمی و فنی وضع می‌کند (مثل «بِهفَم» برای «بهترین فناوری موجود» یا «هماب» برای «هسته‌های میعان ابر» یا «رشداد» برای «رادار شناخت دوست از دشمن». در قدیم، واژهٔ «مُهَندَم» (از ریشهٔ فارسی «اندام»)، به معنای «تراشیده‌شده به صورت منظم و به طرز هندسی»، در فارسی به کار می‌رفته است (ر.ﮐ . فرهنگ بزرگ سخن).
معرفی کتاب
” دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو ”
این کتاب مقدمه‌ای است در باب «مشخصات هندسی محصول (مهندم)»، زبان فراگیر تعریف الزامهای هندسه قطعات. توضیحات مصور و مثالهای گویای آن خواننده را با قوانین اساسی در تفسیر زبان نگاشتاری مهندم آشنا می‌سازد و روالی گام‌به‌گام برای رواداشت‌گذاری مهندمی قطعات و محصولات شما در اختیارتان می‌گذارد.
کتاب همچنین نشان می‌دهد که در مسیر تحقق محصول، از مفهوم طرح گرفته تا تولید و تصدیق آن، همه افرادِ دخیل از به‌کارگیری مهندم منتفع خواهند شد، چرا که با رواداشتهای مهندمی می‌توان بیان الزامهای کارکردی را دقیق‌تر و، نتیجتاً، ساده‌تر کرد، به گونه‌ای که قطعات با هزینه کمتری تولید شوند.
ویژگیهای کتاب
کتابی که معرفی شد، به لحاظ چند ویژگی، از سایر کتابهایی که تا کنون در زمینهٔ رواداشت انتشار یافته‌اند متمایز است. تا زمان انتشار ترجمهٔ حاضر، این کتاب (لااقل در میان کتابهای به زبان انگلیسی) نخستین و یگانه کتابی است که به طور جامع به موضوع مشخصه‌دهی هندسی محصول در ایزو پرداخته و می‌توان از آن استفادهٔ آموزشی کرد. تا پیش از این، در دنیای ایزو، به دلایلی که بیان آنها در این مجال نمی‌گنجد، کتاب جامع معتبری که از آن بهرهٔ آموزشی نیز بتوان برد یافت نمی‌شد.
وجه تمایز دیگر کتاب واردکردن مفهوم «درجات آزادی» در تعریف «رواگاه»ها و استفاده از ابزار ساده‌ای با عنوان «نشانگر درجات آزادی» برای بیان نگاشتاری (گرافیکی) درجات آزادی است. پیش از این، درجات آزادی فقط در تعریف «مبنا و دستگاه مبنایی» مطرح می‌شد.
اما جذاب‌ترین ویژگی کتاب، به عقیدهٔ مترجم، اختصاص یک فصل کامل (ضمیمهٔ الف) به شرح روال رواداشت‌گذاریِ یک هم‌گذاریِ مثالی است که، گرچه قطعات آن، به ملاحظهٔ کار آموزشی، کم‌تعداد و ساده‌اند، فراگیرنده را به نحو عملی با طرز و روال مشخصه‌دهی قطعات براساس الزامات کارکردی آشنا می‌سازد.
زیبایی نگاشتاری تصاویر کتاب را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. اندازهٔ مناسب و پاکیزگی این تصاویر مطمئناً بر رغبت خواننده و قابلیت فهم مطالب خواهد افزود. کیفیت اصلی تصاویر، به مدد امکانات رایانه‌ای، عیناً در نسخهٔ ترجمه حفظ شده است.
و از دیگر محسّنات مهم این کتاب، که، به قول نویسنده، ”بازگویی استانداردهای مهندم با بیانی دیگر“ است، آماده‌ساختن خواننده برای «استانداردخوانی» است. فشرده‌گویی و طرز نوشتاری دقیق استانداردهای مهندم چنان است که گاه فهم آنها، بدون داشتن زمینهٔ اطلاعاتی کافی، قدری دشوار است.
دربارهٔ نویسنده
هنریک نیلسن، نویسندهٔ دانمارکی‌تبار کتاب، از شاخص‌ترین متخصصان مهندم است که زمینهٔ تجربیات او مشخصات هندسی محصول و اوزان و مقیاسات (metrology) است. از دانشگاه فنی دانمارک مدرک کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک و دکتری اوزان و مقیاسات دارد و در زمینهٔ مهندم تا کنون ۲۸ مقاله و دو کتاب از او منتشر شده است. مهم‌تر اینکه، از سال ۲۰۰۸ ریاست کارگروه فنی ایزو/کاف ۲۱۳، مشخصات و تصدیق بُعدی و هندسی محصول، در سازمان بین‌المللی استانداردسازی ایزو با اوست. صلاحیتهای علمی و تخصصی نیلسن در همهٔ زمینه‌های مرتبط با مهندم نشان از اعتبار بالای کتاب دارد.
از جنبه‌ای دیگر، اِشراف او بر ماهیت و برنامهٔ زمانی تغییرات استانداردها، با توجه به جایگاهش در صدر کارگروه مهندم ایزو، این اعتماد را ایجاد می‌کند که کتاب او، برای آنکه از طولانی‌ترین مدت اعتبارِ ممکن از نظر استانداردهای زیربنا برخوردار باشد، در بهترین مقطع زمانی انتشار یافته است، به این نشان که تا زمان حاضر شاهد کمترین تغییرات در استانداردهای مزبور بوده‌ایم. ضمن آنکه آن موارد تغییر را نیز مترجم در قالب توضیحات پانوشتی و پی‌نوشتی درج و، به‌این‌ترتیب، این عقب‌ماندگی قهری را جبران کرده است. (حتی در مواردی، برحسب ضرورت، در مورد تغییرات یا اضافات آیندهٔ استانداردها نیز اشاراتی آورده است.) بنابراین، خواننده ترجمه‌ای را می‌خواند که، در مقایسه با اصل کتاب، بدون دخل و تصرفی در متن، تا تاریخ انتشار روزآمد گردیده است.
دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
فهرست مطالب کتاب (خلاصه)
پیش‌گفتار مترجم / صورت اختصارات / مقدمهٔ مترجم / پیش‌گفتار نویسنده / فصل ۱: نظام ماتریسی مهندم / فصل ۲: رواداشتهای بُعدی / فصل ۳: رواگاهها / فصل ۴: علائم رواداشتها / فصل ۵: مبنا و دستگاه مبنایی / فصل ۶: ترکیب اندازه و رواداشتهای هندسی / ۷: علامتهای ترسیمی خاص / ۸: رواداشتهای عمومی / ۹: رواداشتهای بافت سطح / ۱۰: لبه‌ها / ۱۱- ضمیمهٔ الف: مثال رواداشت‌گذاری / ضمیمهٔ ب: نشانگر درجات آزادی / فهرست اصطلاحات / واژه‌نامهٔ فارسی-انگلیسی / واژه‌نامهٔ انگلیسی-فارسی / نمایه / پی‌نوشتها
دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
به همراه لوح فشردهٔ پیوست، حاوی مجموعهٔ مهمترین استانداردهای مهندم تا سال ۲۰۱۷ و تصاویر رنگی کتاب
برای خرید کتاب دست‌نامه مشخصات هندسی محصول در ایزو
با شمارهٔ تلفنهای
۰۲۱۶۶۴۶۵۸۳۱
۰۲۱۶۶۴۸۲۲۲۱
انتشارات فدک ایساتیس تماس بگیرید.
برای مهندسی معکوس و نمونه سازی صحیح و دقیق قطعات صنعتی، داشتن مهارت تولرانس گذاری ابعادی و هندسی حرفه ای و استاندارد ضروری است . جهت اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید .
